امپراتوری روم شرقی

بنیانگذار امپراتوری بیزانس (امپراتوری هزار ساله روم شرقی) کنستانتین یکماست.

روم اشاره به سرزمین‌هایی در اروپا و آسیای صغیر دارد که مدتی در دستامپراتوری روم و امپراتوری روم شرقی بود.

در روزگار کنستانتین، رومیان پس از چندین شکست سخت در جنگ‌ با ایران؛ برای اداره و تدبیر جنگ‌های ایران و روم و نیز مشکلات و علاقه‌مندی‌هایی که درشام داشتند، پایتخت امپراتوری را از رم به دهکدهٔ بیزانتیوم در کنارِ تنگهٔ بسفرمنتقل کردند. این شهر بعدها به نام کنستانتین، کنستانتینوپول(قسطنطنیه) نامیده شد. پس از چندی تئودئوس اول امپراتور روم دو نیمه شدن امپراتوری به دو قسمت شرقی و غربی را در سالِ ۳۹۵ پس از میلاد صورت داد.

نیمه شرقی به آرکادیوس پسر بزرگتر او و نیمه غربی به هونوریوس پسر کوچکتر رسید.

دو نیمه شدن امپراتوریِ روم موجب دو نیمه شدن فرهنگ اروپایی و مسیحیتاروپایی شد. چنان که دولت روم شرقی نماینده فرهنگ یونانی و کلیسایاورتودوکس شد و خط یونانی و سیریلیک خط رسمی دولت گردید.

امپراتوری بیزانس

هنگامی که امپراتوری روم، غربی در سال 476 میلادی سقوط کرد،قسطنتنیه ( استانبول امروز) پایتخت روم شرقی، یا امپراتوری بیزانس شد، علیرغم تاخت و تازها و منازعات مذهبی، از قبیل منع شمایل پرستی، قسطنطنیه یکی از بزرگترین و ثروتمند ترین شهر های جهان بود. آن شهر به عنوان مرکز مسیحیت ارتدوکس تا سال 1453 م به نقش خود ادامه داد. 

قسطنطینه (استانبول کنونی)، با بندرگاههای عالی و موقعیت مکانی مه به آسانی قابل دفاع بود.پایتختی جدید و امن برای امپراتوری روم شرقی بود. امپراتوری بیزانس از سال 527 میلادی، تحت فرمانروایی ژوستی نین ( در حدود 565-483م) قرار داشت و وی از سوی همسری کاردان به نام ملکه تئودورا ( در حدود 500548 میلادی) و سرداری کارآمد به نام بلیساریوس، (در حدود 565-505 میلادی) حمایت می شد. 

موفقیتهای امپراتور

ژوستی نین در بازپس گیری بخش وسیعی از سرزمینهایی که سابقاً جزو امپراتوری روم غربی محسوب می شد، موفق بود. ژوستی نین همچنین به ساختنکلیسای بزرگ ابا صوفیه فرمان داد. اصلاحی که وی در قوانین روم به وجود آورد منجر به پیدایش قوانین حقوقی پیشترفته ای موسوم به مجموعه قوانین ژوستی نین گردید. 

طاعون و تهاجم

اما فتوحات ژوستی نین دیری نپایید. امپراتوری بیزانس که بر اثر شیوع طاعون تضعیف شده بود قادر به مقاومت در برابر دشمنانش نبود. در سال 647م مسلمانان شمال آفریقا و بیشتر کشورهای حاشیه مدیترانه را به تصرف دراوردند. 

امپراتوری متغیر

پس از حمله سپاهیان اسلام، امپراتوری بیزانس تا مرزهای اولیه خود عقب نشینی کرد تا اینکه باسیل اول (حدود 886-812 م) به پادشاهی رسید. در زمان باسیل اول زبان یونانی به جای لاتین به کار گرفته شد. تا پایان حکومت باسیل دوم (حدود 958-1025م) که جنگجویی بی رحم بود، قدرت بیزانس از رود خانه دانوب در المان تا جزیره کرت، و از جنوب ایتالیا تا سوریه کشیده شده بود. 

جنگ قدرت

در دوران کشور گشاییهای باصیل دوم، تجارت پیشترفت کرده و مبلغین مذهبی ارتودوکس آیین خود را در کشورهای حوزه دریای بالکان و روسیه ترویج کردند. اما پیروزی ترکان سلجوقی در جنگ منزیک (در ترکیه کنونی)در سال 1071م، پایانی بر همه آنها و آغازی دیگر بود. در قسطنطنیه، جنگ قدرت در دربار امپراتوری چنان بغرنج شده بود که واژه بیزانس با واژه های توطئه و فریب مترادف گشت. امپراتوری های شکست خورده و مدعیان تاج و تخت، می بایست خطراتی از قبیل ضرب و جرع، قطع عضو و یا بدتر از آن را پذیرا می شدند. از 88 امپراتور بیزانس 29 تن از آنها به طرز فجیعی کشته شدند. 

مرحله پایانی

در سال 1204م جنگجویان صلیبی اروپای غربی، که قسطنطنیه از آنها تقاضای کمک کرده بود تا بر علیه ترکان سلجوقی بجنگد، قسطنطنیه در رویا رویی با قدرت روز افزون امپراتوری با قدرت روز افزون امپراتوری عثمانی بدون یاور ماند. در سال 1453م ، پس از دو ماه محاصره سلطان محمد دوم ملقب به فاتح (1481-1432م) وارد قسطنطنیه شد و آنرا استانبول نامید. 

سال 285 میلادی 

امپراتور دیکلتیانوس، امپراتوری روم را به دو نیمه شرقی و غربی تقسیم می کند . کنستانتین امپراتور نیمه شرقی و دیوکلس امپراتور نیمه غربی، می گردد. 

330 

در ماه مه همین سال، کنستانتین شهر یونانی نشین بیزانتیوم را به نام خود کنستانتینوپل ( قسطنطنیه) می نامد. 

534 

ژوستی نین، اصلاحیه ای را که بر قوانین روم نوشته بود، با نام مجموعه قوانین ژوستی نین در اختیار عموم قرار می دهد. سپاه بیزانس به فرماندهی بلیسا ریوس شمال آفریقا را از واندل ها (قبایل بربر ساکن اروپای شمالی) باز پس می گیرند. 

552 

سپاهیان بیزانس ( روم شرقی ) سراسر ایتالیا را از چنگ بربر ها خارج می سازد. 

627 

در جنگ نینوا، سپاه ایران که با سپاه بیزانس به فرماندهی هرقل (هراکلیوس) مبارزه می کند، به سختی شکست می خورد. 

718-717 

قسطنطنیه در برابر محاصره طولانی سپاه اسلام، مقاومت می کند. 

730 

امپراتور لئوی سوم با منع نمودن شمایل پرستی (پرستش تمثالهای قدیسان مسیحی) و صدور دستور نابودسازی آنها، به مشاجرت و منازغاتی که در این زمینه درگرفته بود، شدت می بخشد. 

751 

لومباردها شهر راونا در ایتالیا را از بیزانس پس می گیرند. این واقعه به منزله پایان قدرت امپراتوری بیزانس در غرب اروپا، محسوب می گردد. 

939 

با ازدواح شاهزاده آنا با ولادیمیر، فرمانروای کیف، گرویدن روسها به مسیحیت ارتدوکس، رسماً آغاز می شود. 

1018 

باسیل دوم، امپراتور جنگ آزموده بیزانس، بلغارها را تارومار می کند. برای جلوگیری از شورش های بیشتر و برای اینکه پیروزی خود را تثبیت کند، وی دستور کور کردن تمام سربازان شکست خورده بلغار را صادر می کند. 

1071 

در جنگ منزیکرت نیروهای بیزانس توسط ترکان سلجوقی، حکمرانان سرزمین آناتولی (واقع در بخش آسیایی ترکیه)، تارومار می شوند. 

1204 

قسطنطنیه بوسیله جنگجویان صلیبی که از سوی جمهوری تازه قدرت یافته و نیز در ایتالیا، پشتیبانی می شدند، تصرف و غارت می گردد. آنها در این شهر، حکومتی کم دوام تاسیس می کنند و آنرا امپراتوری کاتولیک می نامند. 

1453 

پس از دو ماه محاصره، قسطنطنیه به دست ترکان مسلمان تحت فرماندهی محمد دوم، سلطان عثمانی، سقوط می کند. کلیسای ایا صوفیه به مسجد مبدل می شود و وقف عبادت خدا می گردد. شهر قسطنطنیه، استانبول کنونی، پایتخت امپراتوری عثمانی می شود.